yêu thích sự thật

Ngày 26.01.2009

Kính chị,

Trong thư mới đây, ngoài chuyện này chuyện nọ, chị có nói liên quan tới tập tài liệu Tóm Lược Tiểu Sử… : « Chắc cha cũng thắc mắc tại sao lại lấy lại tên Phêrô Maria Lambert de la Motte, và chắc chắn cũng còn nhiều điều cha thắc mắc nữa chứ không phải chỉ một điều cha muốn hỏi con. Mặc dù con đã cố gắng hết sức mình, nhưng cũng mới chỉ được một chút thôi, cha à. Con sẽ cố gắng hơn nữa để từ từ đi vào cách làm việc có khoa học. Con chỉ ví dụ về tên của Đc Lambert đổi lại như thế, con cũng không hài lòng, nhưng biết sao được. »

Kính chị,

Thú thật, tôi đọc thư chị thì tôi lại nhớ đến thân phận mình.
Tập tài liệu Tóm Lược Tiểu Sử…, tôi nhận được ngày 07.10.2008 tại nơi tôi ở. Đọc xong 40 trang đầu tiên, tôi không cầm lòng được mà coi tập tài liệu là :
- Cố chấp
- Kiêu ngạo
- Vô khả năng.
Chị thấy đó, tôi cũng không hài lòng, lại còn nổi cáu lên khi thấy người ta viết tầm bậy tầm bạ về Đc Lambert de la Motte. Không phải vì tôi yêu thích Đc Lambert hơn ai, nhưng vì thấy sai sự thật lịch sử, viết lách vô trách nhiệm và với một khả năng trí thức nhiều giới hạn.
Cũng vậy, hôm trước đọc thấy chuyện Đc Pallu « bị thực dân Tây Ban Nha bắt trói đưa về Madrid xét xử ». Tôi bực mình hết sức. Nhưng cũng chỉ bực mình một mình vậy thôi khi thấy người ta viết theo trí tưởng tượng viễn vông của người ta.
Cách đây quãng bốn hoặc năm năm, tôi đọc một vị vốn là giáo sư đại học giới thiệu « Dòng Mến Thánh Giá hay Dòng Chị Em Mến Thánh Giá, là thứ cộng đồng nữ tu đầu tiên trong Giáo Hội Việt Nam, bắt đầu từ Miền Nam, mà sáng kiến là của Đức Cha Lambert de la MOTTE, khi Ngài được đặt làm Giám Mục ở đây (1658). Nhưng chính Đức Cha PALLU đã thực sự lập thứ dòng này ở Miền Bắc. » - Đọc vào mà thấy xấu hổ ! Tại sao mình thấy xấu hổ cho mình và cho người như thế thì chị, một nữ tu dòng Mến Thánh Giá, chị dư hiểu rồi.

Nhưng biết sao được ? Nói như chị vừa nói.

Vào thời chúng ta đang sống, có tự do nói và có phương tiện nói.
1, Chúng ta có bổn phận tôn trọng tự do ngôn luận của kẻ khác, tự do nói về Đc Lambert nơi người khác. Mình đâu có quyền hạn nào để cấm người khác nói về Đc Lambert. Còn vấn đề kế tiếp là vấn đề nói đúng hay nói sai, thì đó là thuộc về trách nhiệm của người nói.
2, Và vào thời đại này, kể ra phương tiện nói năng tương đối là rộng rãi : viết lách, in ấn, website, blog, v.v.
Cái thách đố cho chúng ta là khi nghe hay khi đọc thì phải biết đâu là sự thật.
Tóm lại :
Mình không cấm được người ta nói.
Mà người ta lại có rất nhiều phương tiện để nói.
Mình không nghe không được. Mà nghe thì phải biết đâu là sai, đâu là thật.

Có lẽ, hơn lúc nào hết, hôm nay chúng ta được thúc đẩy sống khiêm tốn hơn, bao dung hơn và luôn hy vọng tin tưởng.
- « Khiêm tốn » (humilité) trước kẻ khác. Vì họ là người như mọi người, có quyền phát biểu ý kiến, nói năng, phổ biến tư tưởng riêng, v.v.
- « Bao dung » (tolérance) không có nghĩa là chấp nhận, hay đồng ý. Bao dung là biết tôn trọng lập trường của kẻ khác, cho dù mình không đồng ý với lập trường của họ.
- « Hy vọng tin tưởng » (espoir) rằng sớm hay muộn sự thật sẽ được biết đến và được nhìn nhận. Sự thật thì chỉ có một mà thôi.

Một cách tích cực hơn, trong tinh thần « khiêm tốn », « bao dung » và « hy vọng tin tưởng », nếu chúng ta đối thoại được với người khác thì sẽ rất có lợi, vì chắc chắn sẽ giúp khám phá ra thêm sự thật. Tôi có thói quen rất thích đối thoại và trao đổi, ngay cả khi tôi thấy rõ ràng là người ta đã sai lầm trong chuyện này hay chuyện nọ. Lúc đó, ít nữa là mong tìm được giải đáp cho câu hỏi : « Tại sao sai lầm như vậy ? »
Mặt khác, hãy khiêm tốn và nhẫn nại trình bày và phổ biến cái hiểu biết của mình cho người khác, như một đóng góp cho công cuộc tìm kiếm chung. Hãy tin tưởng rằng sẽ có ngày gặp được người có lương tâm ngay lành và khả năng thực thụ.

Kính chị,

Tôi thấy được nơi chị có cái thao thức, cái khổ tâm, cái mong ước « để từ từ đi vào cách làm việc có khoa học » cho chị em Mến Thánh Giá tại Việt Nam. Tôi nói thật với chị rằng trong chiều hướng đó, nếu tôi giúp được chi cho chị, dù tôi chưa hề bao giờ gặp mặt chị, thì tôi sẽ làm với tất cả niềm vui trong lòng tôi. Tại sao ? Tại vì đặc sủng của nữ tu Mến Thánh Giá nằm nơi con người Lambert de la Motte. Mà các nữ tu ấy càng sống đặc sủng của họ chừng nào thì dân nghèo Việt Nam và Giáo Hội Việt Nam càng được hưởng nhờ bấy nhiêu. Trái lại, các nữ tu ấy hiểu sai con người Lambert de la Motte, mà sống bên cạnh đặc sủng của họ, thì dân nghèo Việt Nam và Giáo Hội Việt Nam càng bị thiệt thòi thêm mà chớ.

Ngày mùng một tết Ta ở bên Tây, 26.01.2009.
P. Toản.